Mijn schrijverschap en meer
Mijn passie voor het schrijven dateert van mijn gymnasiumtijd. Ik schreef toen gedichten voor de schoolkrant. Pogingen om een roman te schrijven mislukten totaal. Dat was te hoog gegrepen. Of het paste niet bij mij. Mijn personages waren karikaturen, geen mensen met een herkenbaar karakter. Ik liet het voor wat het was. Totdat ik tijdens mijn studie geografie ontdekte dat ik veel voldoening putte uit het schrijven van scripties, een eigenschap die ik onder mijn studiegenoten niet aantrof. Daarna werd schrijven, non-fictie wel te verstaan, steeds meer onderdeel van mijn bestaan; zowel in mijn werk als in mijn vrije tijd.
Mijn belangrijkste publicaties waren tot voor kort studieboeken over het ontwikkelingsvraagstuk en opiniërende artikelen in dagbladen en tijdschriften. Maar sinds het uitkomen van mijn nieuwste boek in december 2022 (zie hiernaast), beschouw ik dat als de kroon op mijn schrijverschap. Het is een - naar ik hoop - geslaagde poging om mijn voornaamste opvattingen over mens en samenleving in deze tijd samen te brengen onder één overkoepelend thema, namelijk de bedreigde beschaving.
Betrokken als ik ben bij het reilen en zeilen van de samenleving, maak ik mij grote zorgen over ontwikkelingen die zich in de wereld en ook in Nederland aftekenen. Ik zie tal van verontrustende tekenen naast die van de klimaat- en de milieucrisis, zoals bijvoorbeeld het moslimfundamentalisme en de opkomst van dictaturen, de afbraak van de democratische rechtsstaat in de VS en andere democratieën; of dichter bij huis het falen van de Nederlandse overheid om het land te vrijwaren van misstanden, de rechtsstaat onwaardig, zoals met betrekking tot het aardbevingsgebied van Groningen, of de toeslagenaffaire.
Ik ben opgeleid tot landbouwkundige op het gebied van tropische landbouw, en ook tot sociaalgeograaf met landbouwontwikkeling als specialisatie. Deze studies openden voor mij de deur naar West-Afrika waar ik eerst twee jaar in dienst was bij een commercieel bedrijf dat een heveaplantage (natuurrubber) in Liberia exploiteerde. Later deed ik zo’n drie jaar plattelandsonderzoek op diverse landbouwontwikkelingsprojecten in Ivoorkust en Kameroen. In Kameroen behoorde ook tot mijn taak het opstarten van een landbouwpraktijkschool en het geven van les.
De foto's: Jonge boeren aan het werk op de zelf aangelegde bevloeide akkers van de landbouwpraktijkschool in Ngouma, Kameroen
Terug in Nederland werkte ik vanaf begin jaren tachtig als onderzoeker en later ook als docent op het terrein van internationale betrekkingen en vredes- en ontwikkelingsvraagstukken. Tenslotte heb ik mij bekwaamd in milieumanagement en ben ik als milieuadviseur verbonden geweest aan een grote onderwijsinstelling.
Mijn maatschappelijke betrokkenheid loopt als een rode draad door mijn leven. In de jaren tachtig, nadagen van de Koude Oorlog, was ik actief binnen de vredesbeweging die politieke strijd voerde tegen de atoombewapening. Begin jaren negentig werd ik lid van GroenLinks en kort daarna secretaris van de GL-afdeling Rotterdam. Ook meldde ik mij in die tijd aan als lid van de landelijke Landbouwwerkgroep van GroenLinks die net was opgericht.
In 2011 sloot ik mij aan bij Platform Aarde Boer Consument, een politieke lobby waarvan enkele kleine landbouworganisaties en hun geestverwanten deel uitmaken. In die periode was ik ook betrokken bij de Werkgroep Vluchtelingen in mijn woonplaats Wijk bij Duurstede. Met ons kleine team probeerden wij ervoor te zorgen dat statushouders die een verblijfsvergunning kregen een al te harde landing in de samenleving werd bespaard.
Mijn werk en ook de maatschappelijke activiteiten die ik daarnaast ontplooide, zijn steeds bronnen van inspiratie geweest voor mijn schrijverschap. Mijn publicaties bestrijken een waaier aan onderwerpen, even divers als mijn werk en studie: landbouw(beleid), milieu, klimaat, demografie, nationale en internationale politiek en ontwikkelingslanden. Daaronder zijn vier studieboeken, tal van onderzoeksrapporten, en vele artikelen. Ook nu nog verschaffen weinig dingen mij meer voldoening dan ideeën en gedachten die bij mij opkomen om te zetten en vast te leggen in geschreven taal.
Dankzij mijn artikelen in de landelijke pers ben ik te gast geweest in radioprogramma's, ben ik geïnterviewd voor tijdschriften en gevraagd voor lezingen en gastcolleges. De onderwerpen betroffen ontwikkelingslanden, overbevolking, klimaatverandering en landbouw.
Mijn nieuwste boek heeft als titel KUNNEN WIJ ONZE BESCHAVING NOG REDDEN? Vijftig jaar na de noodklok van de Club van Rome
ISBN 978 94 6443 788 1
Bestellen bij uw boekhandel of via www.boekenbestellen.nl www.bruna.nl, www.bol.com.
Het thema is de crisissfeer in Nederland en daarbuiten. Eens waarschuwde de Club van Rome voor ‘ineenstorting van onze beschaving in de 21ste eeuw" als we ons leefpatroon niet aanpasten. De leefbaarheid van de Aarde liep ernstig gevaar. Vandaag lijkt zij haar gelijk te halen en duikt de wereld steeds dieper in de klimaatcrisis. Er zijn zelfs meerdere crises tegelijk zoals de wooncrisis en de vluchtelingencrisis. Democratische instellingen wankelen. De aanval van Rusland op Oekraïne zet onze veiligheid op losse schroeven, de armoede in Afrika lijkt onoplosbaar en de industriële landbouw pleegt roofbouw op bodem en natuur.
Ik moet toegeven dat een zekere mate van cultuurpessimisme mij niet vreemd is. Dat vooral heeft mij geïnspireerd tot het schrijven van dit boek. Er gaat nogal vaak iets fout in politiek en samenleving en dat vraagt om commentaar. Hoeveel crises en dreigingen kunnen wij aan? Hoe is de samenleving, zowel in Nederland als mondiaal, in deze chaotische, dystopische wereld terechtgekomen? Ik pleit in mijn boek voor een nieuw, toekomstgericht handelingsperspectief dat ik Duurzame Bestaanszekerheid noem: duurzaamheid niet alleen op ecologisch gebied maar ook sociaaleconomisch en politiek.
Dit boek is geschreven voor iedereen die zich interesseert voor maatschappelijke vraagstukken en die openstaat voor vernieuwende gezichtspunten.
Inhoud
1. GRENZEN VAN DE GROEI IN ZICHT
Wie zich over het leefmilieu buigt, kan niet heen om het Rapport van de Club van Rome van 50 jaar geleden. Dit rapport bevat een uniek wereldmodel waarin het milieuvraagstuk overtuigend wordt beschreven. De draagkracht van de Aarde dreigde te worden overschreden. De ineenstorting van onze beschaving stond op het spel. Deze boodschap is nog steeds actueel, en zelfs urgenter dan een halve eeuw geleden. Hoe kunnen wij het tij keren?
2. OBSESSIE MET KLIMAATCRISIS WERKT ANDERE CRISES IN DE HAND
De moderne wereld is gebouwd op fossiele energiedragers en die brengen een overmaat aan CO2 in de atmosfeer. In onze ijver daar snel vanaf te komen schieten we door en verwaarlozen we het immense belang van betrouwbare energievoorziening. Dat de opwarming van de atmosfeer ook voordelen heeft, zien we eveneens over het hoofd. Is klimaatverandering wel het meest urgente gevaar te midden van alle andere crises die de wereld vandaag doormaakt?
3. BEVOLKINGSGROEI ZONDER BEVOLKINGSBELEID LOOPT UIT OP CRISES
Bevolkingsgroei neemt in het wereldmodel van het Rapport van de Club van Rome een centrale plaats in. Die groei heeft ernstige negatieve gevolgen voor de leefbaarheid van de Aarde en ook voor welzijn en welvaart in eigen land. Nederland kan volgens meerdere criteria overbevolkt worden genoemd, maar dit is politiek zo goed als onbespreekbaar. Men staart zich blind op het 'spook der vergrijzing'. De bevolkingsgroei vereist dringend een bevolkingsbeleid gericht op matiging van de groei.
4. ONTKETENDE KAPITALISME ONTWRICHT DE SAMENLEVING
Als er iets is wat onze tijd typeert, dan is het wel de zaligverklaring van (de principes van) de vrije markt. ‘Marktwerking’ en globalisering zijn het parool geworden en geld werd de maat aller dingen. De terugtredende overheid heeft zich van de burger vervreemd. Grote ondernemingen zijn vaak wereldspelers met ongezonde economische en politieke macht. Met deze ‘economisering’ gaan crisis- en crisisachtige verschijnselen gepaard op velerlei gebied. Waar hebben wij de verkeerde afslag genomen?
5. HET BOERENBEDRIJF EN DE VRIJE MARKT, EEN RAMPZALIGE COMBINATIE
Boeren voeden de mensheid. Het maatschappelijk belang van de boerenstand kan niet worden overschat. Toch staan boeren over de hele wereld in de overlevingsstand. Boeren vormen de zwakste schakels in de handelsketens van boer tot consument. Waar miljoenen producenten met elkaar moeten concurreren gaan velen ten onder. Marktbescherming is voorwaarde voor een ecologisch en economisch gezonde landbouw, maar de politiek laat het hier vooralsnog afweten.
6. NEDERLANDSE SAMENLEVING IN VERVAL
Er gaat van alles mis in Nederland. De samenleving is op drift en de maatschappelijke cohesie verzwakt. Bestuur en politiek laten steken vallen en de democratie en de rechtsstaat vertonen ernstige tekenen van verval. De commercialisering van het openbare leven vormt een belangrijke bron van frustratie voor burgers. Populisten weten de politieke ruimte, ontstaan door de publieke onvrede, goed te benutten. Als tegenwicht zou het helpen om het democratisch tekort te compenseren en de burger te rehabiliteren.
7. ONVERSCHILLIGHEID NEDERLAND TEGENOVER DE EUROPESE UNIE REDEN TOT ZORG
Nederland loopt niet echt warm voor de Europese Unie. De opkomst bij Europese verkiezingen ligt in ons land steeds beneden het Europees gemiddelde. De belangstelling voor de EU in de media en onder het publiek is gering en sommige politici in Den Haag neigen ertoe om Europa vooral negatief af te schilderen. Toch is het gevaarlijk om het beeld neer te zetten alsof Europa er niet toe doet. De Europese Unie is het beste wat ons is overkomen. De EU behoeft geen sloop maar wel een verbouwing.
8. DEMOCRATISCHE OF AUTOCRATISCHE WERELDORDE?
De moderne wereld dankt haar aanzien in hoge mate aan het Westen. Het Westen heeft de zogeheten liberale democratie voortgebracht en een hoog niveau van menselijke ontwikkeling. Na de val van het communisme begin jaren negentig meende het Westen een Westerse wereldorde te kunnen vestigen. Men sprak van 'de triomf van de liberale democratie'. Dit was een misrekening. Autoritaire politieke regiems dagen het Westen uit. Neemt Azië het roer van het Westen over?
9. MET DEZE ONTWIKKELINGSHULP VERDRIJF JE DE ARMOEDE NIET
Armoede en onderontwikkeling teisteren tientallen, met name Afrikaanse, landen. Met ontwikkelingshulp probeert het rijke deel van de wereldgemeenschap deze situatie al zo'n zestig jaar te verbeteren. Deze hulpverlening evenwel verkeert zelf in diepe crisis. Ontwikkelingshulp bereikt de armsten niet. Hulpdonoren hebben geen oog gehad voor de culturele erfenis van prekapitalistische samenlevingen die weinig ruimte laat voor economische en politieke ontwikkeling. Welke hulp werkt wel?