In ons dichtbevolkte land met zijn sterke demografische en economische expansie is er grote behoefte aan bouwlocaties, wegen en havens, en aan ruimte voor recreatie en natuur. Ook natuurontwikkeling en zonneparken eisen hun tol. Vruchtbare landbouwgrond krijgt vaak achteloos een andere bestemming. Is dit verstandig?

Landbouwtrekkers blokkeren de snelwegen. Weer zijn boeren op pad om te protesteren. Nu eens niet in ons eigen land maar elders in Europa. De boodschap is steeds dezelfde: Wij zijn de verstikkende regelgeving zat. Vreemd genoeg hoor je hen weinig over hun werkelijke probleem, namelijk de liberalisering van de landbouwmarkten die een rendabele bedrijfsvoering in de weg staat. Sommige Franse boeren hebben het wel begrepen. “Geen goedkope importen meer”, zo las ik op een demonstratiebord.

Ontspannen in de tuin zitten met de zon op je bol en een zacht briesje door je haar, dat doen we allemaal graag. Maar erin werken, ervaart niet iedereen als een genoegen. Veel tuinbezitters zijn voortdurend in de weer met snoeischaar en schrepel en ervaren tuinieren als corvee. Het kan ook anders: Grijp niet teveel in. Laat de natuur voor je werken. Zo schep je een geschikte biotoop voor vogels, vlinders, bijen en ander leven en maak je je tuin tot een natuurbeleving.

Nogal wat tuinbezitters ervaren tuinieren als een strijd tegen de natuur. Zij snoeien en wieden dat het een lieve lust is. Net zolang tot ze er genoeg van hebben. Dan plaveien ze kortdaad de tuin met tuintegels. Maar overzien zij wel de gevolgen? Het leefgebied van tal van plantjes en diertjes wordt ingeperkt en riolen raken overbelast. Dat moet echt anders. Toch maar liever een groene tuin. En dus tegels er weer uit, planten er in. Tuinieren hoeft geen straf te zijn. Aan een groene tuin kunt u echt veel plezier beleven.

De industriële landbouw die wij nu kennen is van betrekkelijk recente datum. Het is een tegennatuurlijke manier van productie, gebaseerd op ver  doorgevoerde specialisatie, gebruik van chemicaliën, en grote kapitaalinzet. Zij loopt nu aan tegen ecologische grenzen en dit roept steeds grotere maatschappelijke weerstanden op. Het heftige boerenverzet maakt weinig kans. Een transitie naar agro-ecologische of 'natuurinclusieve' landbouw is een kwestie van menselijk overleven. 

Nepnieuws en kolder verzieken de sociale media. De laatste bieden sommigen een welkom platform voor het breed verspreiden van de wildste verzinsels. Waan en werkelijkheid lopen door elkaar en dat maakt het leven er niet overzichtelijker op. Het gevolg is verwarring en polarisering en ondermijning van de democratie. Vallen wij terug op de donkere voorwetenschappelijke middeleeuwen toen het leven vervuld was van dreiging en angst?

Ons land is samen met andere landen voortvarend begonnen aan de energietransitie. Deze houdt in het vervangen van steenkool, aardolie en aardgas door duurzame, hernieuwbare, energiedragers met name wind en zon. Maar als we denken dat we er met zonnepanelen en windturbines wel komen, dan houden we elkaar behoorlijk voor de gek. Europa heeft een ononderbroken, betrouwbare energietoevoer nodig en die heeft de Sahara te bieden. 

Er bestaat een enorm reservoir aan wat wij aanduiden als politieke en economische vluchtelingen. Zij vormen een toenemend probleem voor Nederland en Europa. In groten getale verruilen zij, uit wanhoop of lijfsbehoud, hun geboortegrond voor een onzeker plekje, ver van huis, deels in het veilige buitenland. Zij hebben besloten te gaan, maar hadden net als sommige leeftijdsgenoten ook de wapens op kunnen nemen tegen het onrecht. 

In onze Westerse cultuur zijn waarheidsliefde en vertrouwen belangrijke deugden, maar ik ben bang dat zij ernstig aan devaluatie onderhevig zijn. Als afspraken, beloften of getuigenissen niets meer waard zijn, worden de menselijke en maatschappelijke verhoudingen moeilijk, onaangenaam en zelfs conflictueus. We moeten erop kunnen vertrouwen dat onze medemensen de waarheid spreken, eerlijk zijn en hun beloftes nakomen.